Το ευρωπαϊκό δίκτυο φυσικού αερίου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ και του σχεδίου της για την επίτευξη των ποσοστών μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που καθορίζονται στη Συμφωνία του Παρισιού. Κατέχει ήδη σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό μείγμα, αντιπροσωπεύοντας το 22% της κατανάλωσης ενέργειας, ποσοστό το οποίο αναμένεται να αυξηθεί με την όλο και μεγαλύτερη χρήση τεχνολογικών πρωτοβουλιών “Power to Gas”.

Το δίκτυο φυσικού αερίου είναι πολύπλοκο από τη φύση του και σε υψηλό βαθμό διασυνδεδεμένο. Διανύει πολλές και διαφορετικές χώρες (διασχίζοντας συνοριακές γραμμές), χρησιμοποιεί ένα πλήθος διαφορετικών αγωγών μεταφοράς και διατάξεων αποθήκευσης, ενώ η παροχή του ρυθμίζεται και διέπεται από πολυάριθμα συμβόλαια και μνημόνια. Όλη αυτή η πολυπλοκότητα  καθιστά το δίκτυο φυσικού αερίου ένα κατάλληλο παράδειγμα Ευρωπαϊκής Υποδομής Ζωτικής Σημασίας (ΕΥΖΣ), δυνητικά ευάλωτης απέναντι σε φυσικές καταστροφές, ατυχήματα, κυβερνοεπιθέσεις, κακόβουλες ενέργειες, εγκληματική δραστηριότητα ή τρομοκρατία. Επιπλέον, τυχόν διακοπές λειτουργίας ή έλλειψη εφοδιασμού μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ασφάλεια της ΕΕ και στην ευημερία των πολιτών της.

Επομένως, είναι ύψιστης σημασίας η ασφάλεια λειτουργίας, η διασφάλιση της ανθεκτικότητας και η προστασία των πόρων των υποδομών του συγκεκριμένου τομέα ενέργειας απέναντι σε φυσικές, ψηφιακές και υβριδικές απειλές. Δεδομένων των διασυνδέσεων μεταξύ των υποδομών και των πιθανών αλυσσιδωτών επιδράσεων που ενδέχεται να προκύψουν από πιθανή διαταραχή της λειτουργίας, η εγγύηση της ασφάλειας απαιτεί την ευρύτερη κατανόηση των συνεπειών και των προεκτάσεων μιας τέτοιας διαταραχής.

Όσον αφορά στις φυσικές απειλές, η ομάδα EGIG (European Gas pipeline Incident data Group - ομάδα περιστατικών ευρωπαϊκών αγωγών φυσικού αερίου) έχει αναφέρει συνολικά 1366 περιστατικά από το 1970 έως το 2016, με κύρια γενεσιουργό αιτία βλάβες από τρίτους (TPI), όπως χωματουργικές εργασίες, κακόβουλες ενέργειες, δολιοφθορές και μετακινήσεις εδάφους. Όσον αφορά στις ψηφιακές απειλές (κυβερνοεπιθέσεις), παρότι ο αριθμός των περιστατικών που έχουν καταγραφεί έως τώρα είναι μικρός, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά. Επιθέσεις όπως το Night Dragon και το Shamoon έχουν προκαλέσει σημαντικές οικονομικές ζημιές σε εταιρείες πετρελαίου και αερίου. Συνολικά στοιχεία εκτιμούν ότι παραβιάσεις στην κυβερνοασφάλεια έχουν επιβαρύνει τους φορείς εκμετάλλευσης πετρελαίου, αερίου και ενέργειας με το ποσό των $1,87 δισ. έως το 2018.

Στο πλαίσιο της έρευνας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ασφάλειας στα δίκτυα φυσικού αερίου της ΕΕ, το ΚΕΜΕΑ συμμετέχει στο SecureGas, ένα σημαντικό ευρωπαϊκό έργο Έρευνας και Ανάπτυξης, με το ρόλο του υπεύθυνου φορέα για τον προσδιορισμό των μελετών περίπτωσης και των δράσεων αξιολόγησης της ολοκληρωμένης λύσης που θα αναπτύξει το έργο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ενεργειακή Ασφάλεια (European Energy Security Strategy), το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Προστασία των Ευρωπαϊκών Υποδομών Ζωτικής Σημασίας (EPCIP), την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές φυσικού αερίου και τον Κανονισμό 2017/1938 της ΕΕ για την Ασφάλεια της Προμήθειας Αερίου, το SecureGas επικεντρώνεται στα 140.000 χλμ του ευρωπαϊκού δικτύου φυσικού αερίου που καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας από την παραγωγή έως τη διανομή, παρέχοντας μεθοδολογίες, εργαλεία και κατευθυντήριες οδηγίες που αποσκοπούν στην ασφάλεια υφιστάμενων και νέων υποδομών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους σε φυσικές απειλές, κινδύνους και κυβερνοεπιθέσεις.

Το έργο θα αναπτύξει μια σχεδιαστική προσέγγιση για το πώς θα πρέπει μια κρίσιμη υποδομή φυσικού αερίου να κατασκευαστεί, να λειτουργήσει και να συντηρείται προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά φυσικές και ψηφιακές απειλές για την ασφάλειά της. Η προσέγγιση αυτή θα προσδιορίσει μια Υψηλού Επιπέδου Αρχιτεκτονική Αναφοράς (HLRA, High-Level Reference Architecture), η οποία θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προσαρμογή, παραμετροποίηση και ενσωμάτωση των τεχνολογικών λύσεων που θα αναπτυχθούν στο έργο και οι οποίες τελικά θα επιδειχθούν σε μια σειρά Μελετών Περίπτωσης. Τα αποτελέσματα του SecureGas θα προσφέρονται ως υπηρεσίες ενίσχυσης της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας των υποδομών του δικτύου φυσικού αερίου της ΕΕ μέσω μιας διαλειτουργικής πλατφόρμας παροχής υπηρεσιών (PaaS, Platform as a Service) μεταξύ της κοινοπραξίας και τρίτων μερών.

Το έργο υλοποιείται από μια διεπιστημονική κοινοπραξία 21 διεθνών εταίρων. Στην ομάδα του έργου συμμετέχουν μια κάθετα ολοκληρωμένη εταιρεία ενέργειας (ENI SpA), μια εταιρία φυσικού αερίου (Public Gas Corporation of Greece SA), ένας Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς φυσικού αερίου (AB Amber Grid) και ένας Διαχειριστής Συστήματος Διανομής Φυσικού Αερίου (Attiki Natural Gas Distribution Company S.A.), που διαχειρίζονται όλοι μαζί περισσότερα απο 15.000 χιλιόμετρα αγωγών. Επιπλέον συμμετέχουν πάροχοι τεχνολογίας που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ασφάλειας και προστασίας των κρίσιμων  υποδομών (Leonardo S.p.A., Guardtime A.S., Elbit Systems Ltd., WINGS ICT Solutions, IDEMIA Identity & Security Germany AG, EXUS, GAP Analysis S.A., Innov-Acts Ltd., and Disaster Management, Advice and Training Consulting KG), ερευνητικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα με δραστηριότητα στον τομέα της ενέργειας, της ασφάλειας και της ανθεκτικότητας (Fraunhofer-Gesellschaft zur Förderung der angewandten Forschung, Κέντρο Μελετών Ασφάλειας, Joint Research Centre Ispra, Riga Technical University, Technologická platforma Energetická bezpečnost ČR). Την προβολή των αποτελεσμάτων του έργου υποστηρίζει η πλατφόρμα ενδιαφερομένων μερών (SP-Stakeholder Platform), υπό την καθοδήγηση της Agenzia per la Promozione della Ricerca Europea.

Το έργο χρηματοδοτείται από το χρηματοδοτικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Horizon 2020» (GA 833017).

Στοιχεία Επικοινωνίας:

Ηλίας Γκότσης, i.gkotsis@kemea-research.gr, +30 210 7710805 (εσωτ. 333)

Άννα Γαζή, a.gazi@kemea-research.gr, +30 210 7710805 (εσωτ. 387)